Τρεις επιστήμονες που ασχολούνται με την ανάπτυξη των  φαρμάκων κατά της παχυσαρκίας και που αλλάζουν αυτήν τη στιγμή το τοπίο της υγειονομικής περίθαλψης είναι μεταξύ των νικητών των διάσημων βραβείων Κλινικής Ιατρικής Έρευνας Lasker~DeBakey για το 2024. Τα βραβεία, τα οποία τιμούν σημαντικές προόδους στην ιατρική έρευνα θεωρούνται συχνά ως προάγγελοι των βραβείων Νόμπελ και ορισμένοι εικάζουν ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί σύντομα και για τις θεραπείες απώλειας βάρους. 

Το τρίο των επιστημόνων θα μοιραστεί 250.000$ ΗΠΑ και θα λάβει το βραβείο κατά την διάρκεια τελετής που θα πραγματοποιηθεί στην Νέα Υόρκη στις 27 Σεπτεμβρίου.

Ο Joel Habener, η Svetlana Mojsov και η Lotte Bjerre Knudsen συνέβαλαν ο καθένας και όλοι μαζί στην ανάπτυξη των δημοφιλών φαρμάκων κατά της παχυσαρκίας με βάση το πεπτίδιο-1 (GLP-1), το οποίο μιμείται μια ορμόνη που ονομάζεται γλυκαγόνη. Η γλυκαγόνη  συμμετέχει στην μείωση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα και στον έλεγχο της όρεξης. Οι επιστήμονες στο πεδίο της βιοϊατρικής είναι ενθουσιασμένοι με την αυξανόμενη αναγνώριση της έρευνας για το GLP-1, η οποία αρχικά είχε ως στόχο την θεραπεία του διαβήτη. 

Τον Habener, ενδοκρινολόγο στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης στην Βοστώνη, για χρόνια τον ενδιέφερε να κατανοήσει τις ορμόνες που εμπλέκονται στον διαβήτη τύπου 2, μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα, κατά την οποία το σώμα είτε δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη, είτε δυσκολεύεται να τη χρησιμοποιήσει για να απορροφήσει το σάκχαρο από το αίμα.

Στη δεκαετία του 1970, ο επιστήμονας ανακάλυψε ότι το γονίδιο για την γλυκαγόνη κωδικοποιεί επίσης το πεπτίδιο-1 (ή GLP-1) που μοιάζει με γλυκαγόνη, αλλά διεγείρει εξίσου το πάγκρεας να παράγει ινσουλίνη. Στην πορεία συνέχισε να διερευνά τις βιολογικές και φυσιολογικές λειτουργίες του GLP-1.

 «Αυτό ήταν ενδιαφέρον γιατί, αντί για ενέσεις ινσουλίνης σε άτομα με διαβήτη για τον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα, η χορήγηση GLP-1 θεωρητικά θα διέγειρε το σώμα να φτιάξει τη δική του ινσουλίνη», λέει στο Nature ο Habener.

Εκείνη την εποχή, η Svetlana Mojsov αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Rockefeller, ανεξάρτητα από τον Habener, αναγνώρισε και καθάρισε την φυσιολογικά ενεργή μορφή του GLP-1 (την αλληλουχία των αμινοξέων του), επιτρέποντας περαιτέρω στους ερευνητές να μελετήσουν την επίδραση αυτού του μορίου στο σώμα. Τελικά, θα έδειχνε ότι αυτή η ενεργή μορφή θα μπορούσε να διεγείρει την απελευθέρωση ινσουλίνης από ένα πάγκρεας αρουραίου- ένα απαραίτητο βήμα στην πορεία προς μια θεραπεία για τους ανθρώπους.

Αξίζει να σημειωθεί πως στο Πανεπιστήμιο Rockefeller στην Νέα Υόρκη, η Mojsov μίλησε πέρυσι για την έλλειψη αναγνώρισης της συνεισφοράς της στον τομέα. Έκτοτε έλαβε πολλά βραβεία όπως το Βραβείο VinFuture, το Pearl Meister Greengard, το Tang στην Βιοφαρμακευτική Επιστήμη και το Princess of Asturias Award για Τεχνολογική και Επιστημονική Έρευνα. Μάλιστα μοιράστηκε το τελευταίο βραβείο με τον Jeff Friedman, τον καθηγητή του Rockefeller που ανακάλυψε τη λεπτίνη, την πρώτη ορμόνη που ρυθμίζει το σωματικό βάρος. Η Mojsov ονομάστηκε επίσης αποδέκτης του βραβείου Warren Triennial Prize 2025 και συμπεριλήφθηκε στνη λίστα του TIME με τους 100 πιο επιδραστικούς ανθρώπους του 2024.

Υπήρχε ένα σημαντικό εμπόδιο

Μετά τις αρχικές ανακαλύψεις για το GLP-1 οι ερευνητές συνειδητοποίησαν ότι υπήρχε ένα σημαντικό εμπόδιο στη θεραπευτική του χρήση. Το πεπτίδιο μεταβολιζόταν γρήγορα, παραμένοντας μόνο λίγα λεπτά στο αίμα. Εκεί ήρθε η δουλειά της Knudsen, μιας επιστήμονα στην φαρμακευτική εταιρεία Novo Nordisk, στην Κοπεγχάγη. 

Μαζί με ομάδα της συνειδητοποίησαν ότι το GLP-1 στην φυσιολογική του μορφή δεν επρόκειτο να λειτουργήσει ως φάρμακο και επινόησαν έναν τρόπο να τροποποιήσουν το GLP-1 προσαρτώντας ένα λιπαρό οξύ σε αυτό. Αυτή ήταν μια αλλαγή που επέτρεψε στο μόριο να παραμείνει ενεργό στο σώμα για μεγάλο χρονικό διάστημα πριν αποικοδομηθεί.

Η εργασία της ομάδας της Knudsen κατέληξε στην λιραγλουτίδη (με την εμπορική ονομασία Victoza), το πρώτο μακράς διαρκείας φάρμακο με βάση το GLP-1, που εγκρίθηκε από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ το 2010 για τον διαβήτη τύπου 2. 

Εν τω μεταξύ, οι επιστήμονες ήδη διερευνούσαν την επίδραση του φαρμάκου στην απώλεια βάρους και έτσι, το 2014, η λιραγλουτίδη έγινε το πρώτο μόριο στην κατηγορία του που εγκρίθηκε για την θεραπεία της παχυσαρκίας. Σήμερα, οι νεότερες παραλλαγές, συμπεριλαμβανομένων της σεμαγλουτίδης και της τιρζεπατίδης, που πωλούνται ως Wegovy και Zepbound, είναι σημαντικές θεραπείες για την παχυσαρκία.

«Ελπίζω πραγματικά να εμπνεύσω τους νέους ώστε να δουν ότι μπορούν να διενεργήσουν σπουδαία επιστήμη και στην φαρμακευτική βιομηχανία», λέει η Knudsen στο Nature.

Ένα βήμα πριν το Νόμπελ;

Συνολικά, οι ανακαλύψεις και των τριών επιστημόνων εγκαινίασαν μια νέα εποχή διαχείρισης της παχυσαρκίας, μιας κατάστασης που μπορεί να προκαλέσει έναν ‘καταρράκτη’ άλλων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων των καρδιαγγειακών παθήσεων, του εγκεφαλικού και ορισμένων μορφών καρκίνου.

Τα φάρμακα που βασίζονται στο GLP-1 δεν θεραπεύουν μόνο την παχυσαρκία και τον διαβήτη. Μελέτες έχουν δείξει ότι μπορούν να βοηθήσουν σε καρδιαγγειακές παθήσεις, σε υπνική άπνοια και σε νεφρική νόσο, μεταξύ άλλων καταστάσεων. Αυτά τα οφέλη πιστεύεται ότι προκύπτουν από τις επιδράσεις των φαρμάκων στον εγκέφαλο, καθώς και από το αντιφλεγμονώδες δυναμικό τους.

Λόγω της θετικής αναταραχής που προκαλούν αυτά τα φάρμακα στην υγειονομική περίθαλψη, ορισμένοι πιστεύουν ότι οι εμπνευστές τους μπορεί σύντομα να κερδίσουν το κορυφαίο βραβείο της επιστήμης, το Νόμπελ. 

Η κατάκτηση ενός βραβείου Lasker συχνά προηγείται της απόκτησης ενός βραβείου Νόμπελ. Από το 1945 έχουν βραβευτεί με Νόμπελ 95 αποδέκτες του Βραβείου Lasker, συμπεριλαμβανομένου του R. Bruce Merrifield, στο εργαστήριο του οποίου η Mojsov εκπαιδεύτηκε ως μεταπτυχιακή φοιτήτρια και μεταδιδάκτορας και συνέχισε να εργάζεται ως επιστημονική συνεργάτιδα.

Τα βραβεία Νόμπελ αναμένεται ανακοινωθούν στις αρχές του επόμενου μήνα. Κάθε βραβείο σε έναν επιστημονικό κλάδο περιορίζεται σε όχι περισσότερους από τρεις νικητές και η πρόκληση για την επιτροπή θα είναι να επιλέξει τους πιο άξιους αποδέκτες. 

Αρκετοί άλλοι επιστήμονες που συμμετείχαν στην έρευνα πίσω από φάρμακα που βασίζονται στο GLP-1 έχουν αναγνωριστεί και με άλλα βραβεία, όπως ο Jens Juul Holst στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, ο Daniel Drucker στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο στον Καναδά και ο Richard DiMarchi στο Πανεπιστήμιο Indiana στο Bloomington.

Ανάμεσα στους σημαντικούς αποδέκτες των φετινών βραβείων Lasker είναι ο Zhijian 'James' Chen στο UT Southwestern Medical Center στο Ντάλας του Τέξας, ο οποίος τιμήθηκε στην κατηγορία βασικής έρευνας για την ανακάλυψη του τρόπου με τον οποίο το DNA πυροδοτεί ανοσολογικές και φλεγμονώδεις αποκρίσεις. Στην κατηγορία των δημοσίων υπηρεσιών, ο Salim Abdool Karim και ο Quarraisha Abdool Karim, αμφότεροι στο Ερευνητικό Πρόγραμμα για το AIDS στην Νότια Αφρική αναγνωρίστηκαν για την ανάπτυξη σωτήριων προσεγγίσεων για την πρόληψη και την θεραπεία των λοιμώξεων από HIV.