Ο τουρισμός προετοιμάζεται για την «ολική επαναφορά» μετά την πανδημία με τον πήχη για τα έσοδα και τις αφίξεις παρά τις σφοδρές πληθωριστικές πιέσεις και την ακρίβεια, να μπαίνει στα επίπεδα των ρεκόρ του 2019, μια άλλη -απρόσμενη- «πληγή» προμηνύει νέες περιπέτειες για τον κλάδο.

To SOS του επίτιμου προέδρου του ΣETE Aνδρέα Aνδρεάδη

Και αφορά τις πάνω από 50.000 κενές θέσεις εργασίας που εξακολουθούν να παραμένουν μέχρι σήμερα, στον ξενοδοχειακό τομέα και στην εστίαση, παρά την πολύ μεγάλη ζήτηση που υπάρχει στην αγορά. Η δυσοίωνη διαπίστωση έγινε από τον CEO της Sani/Ikos Group και επίτιμο πρόεδρο του ΣETE, Ανδρέα Ανδρεάδη.

O ίδιος εξηγεί πώς παρά το γεγονός ότι προσφέρονται θέσεις εργασίας με απολαβές σημαντικά υψηλότερες από τις προβλεπόμενες, ο κόσμος αρνείται να εργαστεί στον συγκεκριμένο κλάδο, με αποτέλεσμα να υπάρχει σημαντική έλλειψη προσωπικού σε πολλές ξενοδοχειακές μονάδες και καταλύματα.

«Πράγματι υπάρχει τεράστια έλλειψη προσφοράς εργασίας με αμοιβές σημαντικά πάνω από τις κλαδικές συμβάσεις. Τα μεγαλύτερα προβλήματα εντοπίζονται στον επισιτισμό (κουζίνα & service), με ακάλυπτες πάνω από 50.000 θέσεις. Απαιτούνται λύσεις τώρα, ο ποιοτικός τουρισμός μας κινδυνεύει!» έγραψε ο A. Ανδρεάδης στο twitter, προκαλώντας αίσθηση.

Ποιες είναι οι αιτίες όμως; Ορισμένοι αποδίδουν την μη προσέλευση στην εποχικότητα της εργασίας, αλλά και στο ότι πλέον απαιτούνται πρόσθετα προσόντα για του εργαζόμενους (τουριστική εκπαίδευση, σχολές μαγειρικής, επάρκεια σε πάνω από μια ξένες γλώσσες κ.α.) Κάποιοι όμως, μιλούν και για «μαύρη εργασία».

Οι έξι λόγοι που δεν βρίσκουν εργαζόμενους

Μπορεί η ανάρτηση του επίτιμου προέδρου του ΣΕΤΕ, Ανδρέα Ανδρέαδη, να επανέφερε στο προσκήνιο το θέμα της έλλειψης προσφοράς εργασίας στον τουριστικό τομέα, όμως το πρόβλημα δεν είναι «σημερινό». Είχε ξεκινήσει από το περσινό καλοκαίρι και φέτος απλά έγινε πιο έντονο. Από τις 10.000 κενές θέσεις που δόθηκε μάχη για να καλυφθούν, φέτος εκτιμάται ότι έχουν εκτοξευθεί στις 50.000.

Πριν από λίγες εβδομάδες, στο περιθώριο της παρουσίασης της πρωτοβουλίας «Στηρίζω Horeca», αναζητήθηκαν οι αιτίες αυτού του φαινομένου ρωτώντας εκπροσώπους από όλο το φάσμα του κλάδου.

1. Μετανάστευση

Ένας μεγάλος αριθμός οικονομικών μεταναστών, κυρίως αλβανικής καταγωγής, πήρε ξανά των δρόμο της μετανάστευσης, καθώς οι προτάσεις που είχαν τόσο σε επίπεδο απολαβών όσο και σε αυτό των συνθηκών εργασίας ήταν αρκετά καλύτερες από ότι στην Ελλάδα. Σημαντικό ρόλο στην απόφαση τους έπαιξε ότι οι εργασίες που τους προτείνονταν δεν ήταν εποχικές, αλλά για το σύνολο του χρόνου. Οι προτάσεις που δεν αφορούν αποκλειστικά τον τουριστικό τομέα προήλθαν κυρίως από Βρετανία και Γερμανία. Πέρα από τους οικονομικούς μετανάστες, οι θέσεις που δημιουργήθηκαν στο εξωτερικό στον ξενοδοχειακό τομέα και στην εστίαση, οδήγησαν και αρκετούς Έλληνες να αναζητήσουν την τύχη τους εκτός συνόρων, από το Ντουμπάι έως τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Στο θέμα της μετανάστευσης αναφέρθηκε και ο Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων, Γρηγόρης Τάσιος:

«Καθώς δεν είχαμε δραστηριότητα το 2020 και το 2021 υπήρξε μερική απασχόληση, αρκετοί από αυτούς που δούλευαν στον τουρισμό αναζήτησαν την τύχη τους αλλού. Για παράδειγμα μεγάλη έλλειψη λόγω μετανάστευσης έχουμε στο τεχνικό προσωπικό, όπως είναι οι συντηρητές εγκαταστάσεων. Πρόκειται για θέσεις που υπήρχε έλλειψη στο εξωτερικό και πολύ πιθανόν να προσφέρθηκαν και δελεαστικές αμοιβές».

2. Αλλαγή δραστηριότητας

Η σχεδόν για δύο χρόνια απραξία στον χώρο του τουρισμού οδήγησε επίσης έναν μεγάλο αριθμό εργαζομένων σε νέες δραστηριότητες και θέσεις εργασίας που άνοιξαν μέσα στην πανδημία. Τομείς όπως οι ταχυμεταφορές, οι εταιρίες delivery, το ηλεκτρονικό εμπόριο, και τα σούπερ μάρκετ πρόσφεραν πολλές χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας στις οποίες στράφηκαν σε μεγάλο βαθμό άνθρωποι που απασχολούνταν εποχικά στον τουρισμό ή στην εστίαση. Ένα από τα βασικά κίνητρα και εδώ είναι ότι προσφερόμενες θέσεις εργασίας ήταν για το σύνολο του χρόνου προσφέροντας παράλληλα ασφάλιση και στις περισσότερες από αυτές καλύτερες συνθήκες εργασίας.

3. «Μαύρη εργασία» στον τουρισμό

Η οικονομία διαμοιρασμού έχει προχωρήσει πολύ πέρα από τα στενά όρια απλής ενοικίασης ενός καταλύματος. Μπορεί η διαδικασία της ενοικίασης να ελέγχεται από το κράτος μέσα από την σχετική πλατφόρμα όμως αρκετοί ιδιοκτήτες οι ενοικιαστές έχουν βρει «παραθυράκια» παρανομίας, όπου βρίσκουν διαφυγή για εύκολα, «μαύρα» λεφτά και αρκετοί πρώην εργαζόμενοι στις νόμιμες και ελεγχόμενες επιχειρήσεις του τουρισμού και της εστίασης.

Όπως εξηγεί ο πρόεδρος του Σωματείου BARECA και πρόεδρος των επιχειρηματιών Χώρας Μυκόνου, Ηρακλής Ζησιμόπουλος:

«Η κατάσταση είναι τελείως ανεξέλεγκτη, έχει ξεφύγει από το νοικιάζουμε μία βίλα. Η βίλα ενοικιάζεται με εσωτερικό μάγειρα ο οποίος μαγειρεύει για τον πελάτη, με οδηγό ο οποίος αναλαμβάνει όλες τις μεταφορές και πολλές άλλες υπηρεσίες που προσφέρονται από πρόσωπα τα οποία δεν φαίνονται πουθενά και που κανείς δεν θα πάει να τους ελέγξει. Παράλληλα έχει αναπτυχθεί και ο τομέας της διασκέδασης. Στις ίδιες βίλες και σε γιοτ, διοργανώνονται πάρτι μέσα από κοινωνικά δίκτυα, όπου εργάζονται χωρίς κανέναν έλεγχο και καμία ασφάλιση, μπάρμαν, dj, μάγειρες, σερβιτόροι, καθαρίστριες και όλα τα επαγγέλματα που συναντάς και στις νόμιμες επιχειρήσεις, αλλά εδώ όλα γίνονται με “μαύρα” χρήματα».

4. Επιδοματική πολιτική

Την οριζόντια παροχή επιδοτήσεων την διετία του covid ανέφερε ως ένα ακόμη παράγοντα ο Πρόεδρος της ΠΟΕΣΕ, Γιώργος Καββαθάς:

«Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο τουρισμός σε θέματα προσωπικού τα αντιμετωπίζουμε και στον κλάδο της εστίασης. Και είναι κάτι οξύμωρο, από την μία έχεις 14% ανεργία, 1,1 εκατ. συμπολίτες μας είναι άνεργοι, επισήμως από τα στοιχεία του ΟΑΕΔ, και ταυτόχρονα δεν υπάρχει εργαζόμενος για την εστίαση ή τον τουρισμό. Σίγουρα υπήρξαν άνθρωποι που αναζήτησαν σε άλλους τομείς εργασία κατά την πανδημία όμως το πρόβλημα επέτεινε η επιδοματική πολιτική. Η παροχή 534 ευρώ οριζόντια ήταν καταστροφική για τις επιχειρήσεις. Δέκα μήνες με 534 ευρώ ήταν ένα σημαντικό αντικίνητρο για να επιστρέψει ο άλλος στην εργασία».

5-6. Αμοιβές και συνθήκες εργασίας

Τις χαμηλές αμοιβές και τις εξοντωτικές συνθήκες εργασίας ανέφερε ως μεγαλύτερο πρόβλημα ο πρόεδρος της Ένωσης Bartenders Ελλάδος, Δημήτρης Ζάππας, ο οποίος μίλησε ουσιαστικά από την πλευρά των εργαζομένων:

«Έχω τρία παιδιά, προσωπικά δεν θα ήθελα να ακολουθήσουν το δικό μου το παράδειγμα: να δουλεύω Σαββατοκύριακα, να μην έχω άδεια, να μην έχω ρεπό και να αμείβομαι με χαμηλό μισθό. Για παράδειγμα γίνεται πρόταση να δουλέψει κάποιος bartender σε ξενοδοχείο με 1.100 ευρώ για τριάντα ημέρες τον μήνα, όταν βάσει της κλαδικής σύμβασης που έχουν υπογράψει και οι ξενοδόχοι, οι αμοιβές με επιδόματα και τριετίες υπολογίζεται σε 1.400 με πενθήμερη εργασία. Μπορεί κάποιος να μείνει να δουλέψει υπό αυτές τις συνθήκες; Λογικό είναι να φεύγουν και να αναζητούν την τύχη τους σε άλλα επαγγέλματα».

Για ποιους λόγους λένε οι ίδιοι οι εργαζόμενοι ότι πηδούν από το… τουριστικό πλοίο

Ο Δημήτρης Καραγεωργόπουλος, Γραμματέας Τύπου της ΓΣΕΕ και πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδας (ΟΙΥΕ) συμφωνεί κατ’ αρχάς με τον κο Βουλγαράκη στο ότι η πανδημία έβαλε φρένο στην τουριστική άνοδο στην Ελλάδα με αποτέλεσμα πολλοί εργαζόμενοι να μείνουν χωρίς δουλειά και να αναγκαστούν να μεταπηδήσουν σε άλλα επαγγέλματα.

Όπως μας λέει ο ίδιος:

«Πολλοί σερβιτόροι για παράδειγμα επέστρεψαν στον κατασκευαστικό κλάδο, στις οικοδομές δηλαδή, οι οποίες έχουν ξαναπάρει μπρος. Ή επιλέγουν να εργαστούν στην βραχυχρόνια μίσθωση στον δικό τους όμως τόπο».

Η επιλογή ενός εργαζόμενου για παραμονή στον δικό του τόπο και η με κάθε τρόπο αποφυγή μιας εργασίας ‘σεζόν’, έχει κατά βάση να κάνει με άλλους λόγους σύμφωνα με τον κο Καραγεωργόπουλο.

Αυτοί, σύμφωνα με τον ίδιο είναι οι εξής:

«Έχοντας ζήσει πολύ άσχημες καταστάσεις οι εργαζόμενοι στον τουρισμό προτιμούν πια την εργασιακή ασφάλεια και κοιτούν να τη διασφαλίζουν όσο περισσότερο μπορούν. Τα χρήματα είναι αρκετά λιγότερα από το να δουλεύεις σεζόν αλλά οι εργαζόμενοι γνωρίζουν ότι δεν θα έρθουν αντιμέτωποι με όλα αυτά που είδαν τα τέσσερα-πέντε προηγούμενα χρόνια.

Να σας δώσω ένα παράδειγμα του τι έβλεπαν-συνάδελφος που δουλεύει χρόνια ως σεφ σε νησιά με πήρε για να μου πει ότι φέτος δεν θα πάει πουθενά.

Όπως μου είπε ακριβώς:

“προτιμάω να πάω σε γυράδικο να φτιάχνω πιτόγυρα, παρά να πάω πάλι σε νησί και ας μου προσφέρει αυτή τη στιγμή ξενοδοχείο 1800 ευρώ τον μήνα, με πληρωμένα τα πάντα”.

Ο ίδιος μου εξιστόρησε ότι πήγε πέρυσι να εργαστεί σε ένα νησάκι απέναντι από την Κέρκυρα, σε μεγάλη και πολυτελή τουριστική μονάδα, με μισθό 2000 ευρώ το μήνα. Τελικά, αντί για δωμάτιο που του είχε υποσχεθεί ο ιδιοκτήτης τον έβαλε μαζί με άλλους δύο σε μια τρύπα στο δεύτερο υπόγειο, δίπλα από την τεράστια μονάδα κλιματισμού που έβγαζε ζεστό αέρα. Εκτός από την αφόρητη ζέστη το δωμάτιο ήταν μουχλιασμένο και με αρουραίους. Ο ίδιος μου είπε ακόμα ότι στην κουζίνα όπου δούλευαν ο κλιματισμός δεν λειτουργούσε με αποτέλεσμα να εργάζονται σε συνθήκες…σάουνας.

Όταν έφτασε ο πρώτος μήνας της πληρωμής, ο εργοδότης του έδωσε 200 ευρώ και του είπε πως θα πλήρωνε τα υπόλοιπα στο τέλος της σεζόν. Τελικά, πήρε τα μισά από τα συμφωνηθέντα ενώ τα ένσημα του ακόμα τα κυνηγάει.

Άλλος ανασταλτικός παράγοντας για τους εργαζόμενους σε αυτόν τον κλάδο είναι η υποαμειβόμενη και υποδηλωμένη εργασία. Δηλώνονται πολύ λιγότερα ημερομίσθια από τα πραγματικά. Επίσης, πολύ συχνά, οι συνθήκες διαβίωσης και διαμονής στα καταλύματα που τους προσφέρουν είναι απαράδεκτες. Οι εργαζόμενοι καταγγέλλουν πως κλήθηκαν να μείνουν σε σπίτια-τρώγλες, σε κοντέινερ, σε υπόγεια, σε χώρους χωρίς κλιματισμό ή χωρίς νερό…

Άλλοι, μας είπαν ότι δεν τους καταβλήθηκαν τα ένσημα με αποτέλεσμα να χάνουν τον χειμώνα το δικαίωμα στο επίδομα ανέργων, το οποίο περιορίστηκε και αυτό στους τρεις μήνες. Οι εργαζόμενοι κάνουν ακόμα καταγγελίες για κακή σίτιση, αλλά και καταγγελίες ότι δούλεψαν 12ώρα, 7 ημέρες την εβδομάδα, χωρίς ρεπό.

Και μπορεί οι αγγελίες εργασίας να κάνουν λόγο για ένα “υψηλό πακέτο αποδοχών, με διαμονή και σίτιση”, με μάξιμουμ ορίζοντα εργασίας βέβαια τους έξι μήνες και μίνιμουμ τους τρεις, εντούτοις, στην πράξη φαίνεται ότι πάρα πολλές από αυτές τις αγγελίες είναι ψευδεπίγραφες.

Να σημειώσω εδώ πως οι περισσότερες καταγγελίες για απαράδεκτες συνθήκες εργασίας αφορούν τις Κυκλάδες.

Κάπως έτσι λοιπόν έγιναν οι εργαζόμενοι στην τουριστική βιομηχανία πολύ επιφυλακτικοί. Και συμβαίνει και το εξής- σε πολλές εργοδοτικές οργανώσεις, οι μεγάλοι παίκτες είναι πολλές φορές σωστοί στη συμπεριφορά τους και δίνουν και κίνητρα στους εργαζόμενους. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και με την πυραμίδα από κάτω και τους πολλούς περισσότερους παίκτες εκεί. Εκεί, οι αυθαιρεσίες είναι πολύ συχνές, η κατάσταση ανεξέλεγκτη και ο μηχανισμός ελέγχου σχεδόν ανύπαρκτος».