Η «Ήρα», η μονόπρακτη όπερα του Θοδωρή Αμπαζή σε λιμπρέτο Έλσας Ανδριανού με βάση την έμπνευση της Αλεξάνδρας Δήμου παρουσιάστηκε στις 7 Οκτωβρίου στον Αρχαιολογικό χώρο της Δήλου.

Η Ειρήνη Καράγιαννη (μεσόφωνος), ο Μανώλης Μαυροματάκης (ηθοποιός) και η Αφροδίτη Πατουλίδου (υψίφωνος) συμπράξαν με την 30μελή Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων του Δήμου Πατρέων και τους Ναταλία Γεράκη (φλάουτο), Μιχάλη Καλκάνη (κοντραμπάσο) και Ιάκωβο Παυλόπουλο (κρουστά), υπό τη μουσική διεύθυνση του διακεκριμένου μαέστρου Αναστάσιου Συμεωνίδη, στην πρώτη παγκόσμια παρουσίαση της όπερας "Ήρα".

Συμμετείχε η Θεατρική Ομάδα του Δήμου Μυκόνου

Παρόντες, στο κοινό, ήταν, μεταξύ άλλων, ο υπουργός Επικρατείας Χριστόφορος Βερναρδάκης, η Γενική Γραμματέας Διαφάνειας & Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Μαρία Γιαννακάκη και η Γενική Γραμματέας Τουρισμού.

Υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Τουρισμού, του Δήμου Μυκόνου και της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου.

Σε σύμπραξη με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων

ΉΡΑ

Ανέλαβα τη σύνθεση και τη σκηνοθεσία της «Ήρας», μετά από την τιμητική πρόταση που μου έγινε από την κυρία Αλεξάνδρα Δήμου -η οποία και εμπνεύστηκε το όλον εγχείρημα- δραττόμενος της ευκαιρίας να δημιουργήσω ένα σύγχρονο καλλιτεχνικό αποτύπωμα στη Δήλο.

Η ιδέα της κυρίας Δήμου να παρουσιαστεί μια νέα όπερα στον ιερό τόπο των Ελλήνων, ο οποίος αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους Αρχαιολογικούς χώρους παγκοσμίως, καθώς και μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco, ήταν -κατά τη γνώμη μου- άκρως συγκινητική και ενδιαφέρουσα.

Σημαντικότατος αρωγός στην προσπάθεια μου η συνεργάτις μου Έλσα Ανδριανού -δραματολόγος και φιλόλογος- που μετουσίωσε την ιδέα της κυρίας Δήμου σε ένα σύγχρονο, περιεκτικό και απόλυτα κατανοητό λιμπρέτο. Η αρχική σύλληψη του έργου εμπεριείχε τη συνάντηση του Ανθρώπου («Θνητού» στην αρχική ιδέα) με την ́Ηρα και την Αφροδίτη, την ερωτική συνεύρεση των τριών και εντέλει το θάνατό του.

Κατά τη συνεργασία με την κυρία Ανδριανού η πλοκή του έργου διαμορφώθηκε ως ακολούθως:

Ο Άνθρωπος, άρρωστος, καταφθάνει, καθώς κατακλύζεται από τον τρόμο του θανάτου, στον ιερό και σημαίνοντα τόπο της Δήλου. Εδώ, στη γενέτειρα του φωτεινού Απόλλωνα, σ’ έναν τόπο που λειτουργεί ταυτοχρόνως ως δραματικό τοπίο και ως ρεαλιστικός χώρος παράστασης, θα προσπαθήσει εναγωνίως να διαπραγματευτεί τη σωτηρία, θα εμβαθύνει σε ό,τι νοηματοδοτεί τη ζωή, θα συναντηθεί με την ετερότητα –τόσο με την έννοια του φύλου, όσο και με αυτήν της μακαριότητας της αθανασίας- καθώς έρχεται αντιμέτωπος με τις αρχετυπικές μορφές της Ήρας και της Αφροδίτης και θα οδεύσει στο τέλος. Μέσω αυτού του ταξιδιού θα κατακτήσει τη νηφαλιότητα μιας νέας συνειδητοποίησης συλλαμβάνοντας, τόσο τη ματαιότητα της αποφυγής, όσο και την ενότητα της ζωής.

Σ’ αυτό το γνωσιολογικό ταξίδι τον οδηγεί η Ήρα –σύλληψη του θήλεος στην ολότητά του- και τον συνοδεύει η Αφροδίτη –φαντασιακή αποτύπωση του ερωτικού θήλεος. Οι μεταξύ των θεαινών διαπραγματεύσεις, οι πρόσκαιρες συμμαχίες, οι -άνευ ουσιαστικού, από τη σκοπιά της αθανασίας διακυβεύματος- διαμάχες, και εντέλει η εμπλοκή τους σε μια ανελέητη σύγκρουση με «μήλον της Έριδος» τον ίδιο τον Άνθρωπο, υφαίνουν τον καμβά μιας «περιπέτειας» που

θα του υποδείξει την ενότητα της ζωής σε όλες τις εκφάνσεις της, υπό μία οιονεί «προσωκρατική οπτική». Η αναίρεση των μεταγενέστερων μανιχαϊστικών διαχωρισμών αναιρεί τα αδιάβατα όρια μεταξύ ζωής και θανάτου, άρρενος και θήλεος, θνητότητας και αθανασίας, στο βαθμό που όλα υφίστανται ως εκδοχές της ανθρώπινης αντίληψης.

Το όλον δρώμενο συλλαμβάνεται ως μια διεσταλμένη στιγμή απολογισμού προ του αναπόφευκτου τέλους. Στα ελάχιστα προ του θανάτου δευτερόλεπτα ο Άνθρωπος αναπτύσσει όλες τις δυνατές «στρατηγικές επιβίωσης»: το φιλοσοφικό τέχνασμα, τη μεταφυσική καταφυγή, τη θρησκευτική επίκληση, την παρηγορητική ψευδαίσθηση, την ευδαίμονα –ή οδυνηρή- αναπόληση, την παρηγορία της ερωτικής ευωχίας, την προσδοκία μιας απόλυτης ένωσης. Όλα επιστρατεύονται προκειμένου ένας θνητός, ο Άνθρωπος, ο εκάστοτε άνθρωπος, να αντέξει τη διαπραγμάτευση με το θάνατο· εντέλει να οδηγηθεί στην αποδοχή της θνητότητας, δηλαδή της ίδιας του της φύσης.

Κύριο μέλημά μου, κατά τη διάρκεια της σύνθεσης, ήταν να σεβαστώ τον χώρο και την ιστορία του, προσπαθώντας να δημιουργήσω μουσικές και ήχους που, μάλλον να «αφουγκράζονται», παρά να «φωνάζουν».

Η επιλογή της ενορχήστρωσης (ορχήστρα νυκτών εγχόρδων, φλάουτο, κοντραμπάσσο και κρουστά) έγινε με σκοπό να υπηρετήσει το παραπάνω σκεπτικό. Οι δύο λυρικές φωνές (υψίφωνος - μεσόφωνος) εκφράζουν το θεϊκό στοιχείο και αποστασιοποιούνται έτσι από την ομιλούσα φωνή του Ανθρώπου. Το μουσικό υλικό της Ήρας (μεσόφωνος) έχει δωρικότερες μελωδικές γραμμές, αυστηρή δομή και εκφράζεται με μεγάλες περιόδους· εμφανίζει δε ρυθμικά μοτίβα που συνδέονται με τη γη. Το μουσικό υλικό της Αφροδίτης (υψίφωνος) είναι πιο ελεύθερο, έχει «ακροβατικές» μελωδικές κινήσεις και απρόσμενες εναλλαγές ρυθμικών σχημάτων. Ενίοτε ξεχωρίζουν επαναληπτικά μοτίβα που υπηρετούν την ανάγκη της Αφροδίτης να «φωλιάσει» σε μια ήρεμη περιοδικότητα. Ανάμεσα τους, ο λόγος του

Ανθρώπου άλλοτε προσπαθεί να ακολουθήσει το μουσικό σύμπαν του έργου και άλλοτε να εναντιωθεί σ ́ αυτό, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να επηρεάσει τη δομή του.

Όλες οι μουσικές χειρονομίες υπηρετούν τη δραματουργία της παράστασης. Γεννιούνται είτε μετασχηματίζοντας το εκφερόμενο κείμενο σε μέλος, είτε απεικονίζοντας μουσικά τις δράσεις των προσώπων.

Η θεατρική σκηνοθεσία συμπληρώνει τη μουσική σκηνοθεσία αποφεύγοντας ταυτολογίες και συνεισφέροντας στη δημιουργία μιας αδιαίρετης σκηνικής ολότητας.

Ευχαριστώ θερμά την Αλεξάνδρα Δήμου για την εμπιστοσύνη, την πίστη και το πάθος της. Επίσης τους υπέροχους συνεργάτες μου -μουσικούς, ηθοποιούς, μαέστρο, καλλιτεχνικούς συντελεστές, ερασιτέχνες ηθοποιούς της Μυκόνου- για τον ενθουσιασμό και τη δοτικότητά τους αλλά και όλους όσους συνέβαλλαν στην πραγματοποίηση αυτού του πολύπλοκου, μα τόσο μαγευτικού, εγχειρήματος.

Θοδωρής Αμπαζής

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

ΣΥΝΘΕΣΗ – ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Θοδωρής Αμπαζής

ΣΥΛΛΗΨΗ ΙΔΕΑΣ: Αλεξάνδρα Δήμου

ΛΙΜΠΡΕΤΟ: Έλσα Ανδριανού

ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: Αναστάσιος Συμεωνίδης

ΣΚΗΝΙΚΑ – ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ: Νόπη Φουντουκιδου

ΚΙΝΗΣΗ: Νατάσσα Σαραντοπούλου

ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ: Παύλος Σιφναίος

Α' ΒΟΗΘΟΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ: Ελεάνα Τσίχλη

Β' ΒΟΗΘΟΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ: Άγγελος Ανδριόπουλος

Συμμετέχει η Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων Δήμου ΠΑΤΡΕΩΝ