Συμβάσεις κατά… παραγγελία, ακόμη και μηδενικών ωρών, φέρνει το εργασιακό νομοσχέδιο, το οποίο αναμένεται να δοθεί τις επόμενες ημέρες σε δημόσια διαβούλευση. Αυτό σημαίνει πως στις συγκεκριμένες συμβάσεις δεν καθορίζεται το ωράριο εργασίας. Ο εργαζόμενος καλείται να δουλέψει μόνο όταν έχει ανάγκη η επιχείρηση και πληρώνεται μόνο για τις ώρες που εργάστηκε.

Mε το σχέδιο νόμου, ενσωματώνεται στο εθνικό μας δίκαιο η Κοινοτική Οδηγία 2019/1152 για διαφανείς και προβλέψιμους όρους εργασίας, μέσω της οποίας προωθούνται επίσης σημαντικές αλλαγές. Σκοπός της Οδηγίας είναι η βελτίωση των όρων εργασίας, με την προώθηση περισσότερο διαφανούς και προβλέψιμης απασχόλησης με παράλληλη διασφάλιση της προσαρμοστικότητας της αγοράς εργασίας.

Επισημαίνεται ότι οι λεγόμενες συμβάσεις μηδενικών ωρών (zero hour contracts) δεν είναι πρόσφατο εφεύρημα στην αγορά εργασίας. Στις συμβάσεις αυτές, δεν καθορίζεται το ωράριο εργασίας.

Ο εργαζόμενος καλείται να δουλέψει μόνο όταν έχει ανάγκη η επιχείρηση και πληρώνεται μόνο για τις ώρες που εργάστηκε. Οι συμβάσεις αυτές, οι οποίες δεν προβλέπουν συγκεκριμένο αριθμό ωρών εργασίας ούτε προκαθορισμένο κατώτατο μισθό, είναι νόμιμες και μάλιστα στηρίζονται σε σειρά δικαστικών αποφάσεων που έχουν εκδοθεί κατά το παρελθόν στη βάση της απλής σχέσης «ετοιμότητας» για εργασία. Το νομοσχέδιο προβλέπει, ταυτόχρονα, μέτρα που αποτρέπουν την κατάχρηση της εργασίας με συμβάσεις μηδενικών ωρών απασχόλησης και συμβάσεις κατά παραγγελία απασχόλησης.

Οι αλλαγές

Σύμφωνα με πληροφορίες της Εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ», στο σχέδιο νόμου προβλέπονται ακόμα οι εξής αλλαγές:

Απολύσεις: Απαγορεύει την απόλυση εργαζομένου, επειδή άσκησε τα νομικά του δικαιώματα. Σε περίπτωση απόλυσης οι εργοδότες θα πρέπει να δικαιολογούν πλήρως και γραπτώς στον εργαζόμενό τους τους λόγους απόλυσής του, χσωρίς αυτοί οι λόγοι να συνδέονται με την άσκηση των νομικών δικαιωμάτων και την διεκδίκηση αυτών από πλευράς των εργαζομένων.

Δοκιμαστική περίοδος: Μειώνεται ο χρόνος δοκιμαστικής περιόδου στους 6 από τους 12 μήνες. Με την αλλαγή αυτή θα προβλέπεται ότι σε περίπτωση που ο εργοδότης μετά το πέρας των 6 μην΄λων αποφασίσει να προσλάβει τον εργαζόμενο, τότε λαμβάνεται ως ημερομηνία πρόσληψης η αρχική ημερομηνία έλευσης στην επιχείρηση και πλέον ο εργαζόμενος έχει τα ίδια δικαιώματα με τους υπόλοιπους, όπως για παράδειγμα οι ημέρες αδείας, αποζημίωσης κ.λπ.

Εργασία σε πολλούς εργοδότες: Ρητώς διευκρινίζεται η δυνατότητα της εργασίας σε πολλούς εργοδότες, όπως ορίζει η ευρωπαϊκή νομοθεσία. Ωστόσο, δεν σταματά να εφαρμόζεται το ΠΔ 88/1999 περί των ελάχιστων περιόδων ανάπαυσης που αποτελεί υπερεθνικό δίκαιο και όπου εκεί ορίζεται ρητώς ότι για κάθε περίοδο 24 ωρών η ελάχιστη ανάπαυση δεν μπορεί να είναι κατώτερη των 11 συνεχόμενων ωρών, το οποίο συνεχίζει να για κάθε εργοδότη, στον οποίο εργάζεται ο εργαζόμενος.

Υπερωρίες: Οι επιχειρηματίες δεν θα έχουν την υποχρέωση να καταχωρούν εκ των προτέρων τις αλλαγές στο ωράριο ή την υπερωριακή απασχόληση. Όμως, σε περίπτωση που εντοπιστούν οι εργαζόμενοι να απασχολούνται και να μην έχει αυτό καταγραφεί στην ψηφιακή κάρτα εργασίας, το πρόστιμο που θα επιβάλλεται είναι 10.500 ευρώ.

Απεργίες: Όποιος εμποδίζει την ελεύθερη προσέλευση ή αποχώρηση από την εργασία ή την παροχή της εργασίας ή την παροχή της εργασίας από εργαζόμενους που επιθυμούν να εργαστούν ή ασκεί σωματική ή ψυχολογική βία εις βάρος τους ή συμμετέχει σε κατάληξη χώρων εργασίας ή εισόδων τους, ιδίως κατά τη διάρκεια απεργίας, θα τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον 6 μηνών και με χρηματική ποινή τουλάχιστον 5.000 ευρώ, αν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα από άλλη διάταξη. Σε περίπτωση υποτροπής, τα όρια διπλασιάζονται.

Δικαιώματα: Κατοχυρώνεται το δικαίωμα όλων των εργαζομένων ανεξαρτήτως μορφής της σχέσης εργασίας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων με ευέλικτη απασχόληση, γιά έγκαιρη γραπτή ενημέρωση σχετικά με τα ουσιώδη στοιχεία της σχέσης εργασίας τους, το δικαίωμα για εγγυημένες αμειβόμενες ώρες εργασίας, η δυνατότητα παράλληλης απασχόλησης και δωρεάν κατάρτισής τους.

Στόχος είναι να μην γίνεται κατάχρηση των εν λόγω συμβάσεων και να προστατευτούν οι εργαζόμενοι με τη θέσπιση κανόνων.

Συμβάσεις «μηδενικών ωρών»: Τι προβλέπουν και πού είναι διαδεδομένη η χρήση τους

Όμως, τι είναι ακριβώς οι συμβάσεις μηδενικών ωρών που αποτελούν ιδιαίτερα διαδομένη μορφή ευέλικτης απασχόλησης στο Ηνωμένο Βασίλειο;  Στις συμβάσεις αυτές δεν καθορίζεται το ωράριο εργασίας.

Ο εργαζόμενος καλείται να δουλέψει μόνο όταν έχει ανάγκη η επιχείρηση και πληρώνεται μόνο για τις ώρες που εργάστηκε.

Οι εργαζόμενοι με συμβάσεις «Μηδενικών Ωρών», είναι ανά πάσα στιγμή διαθέσιμοι στον εργοδότη, δεν ξέρουν ούτε πότε, ούτε πόσες ώρες θα δουλέψουν και αμείβονται με ψίχουλα....

Με άλλα λόγια, οι εργαζόμενοι αυτής της κατηγορίας είναι ανά πάσα στιγμή διαθέσιμοι στον εργοδότη, δεν ξέρουν ούτε πότε, ούτε πόσες ώρες θα δουλέψουν και αμείβονται με ψίχουλα.

Με συμβάσεις μηδενικών ωρών υπολογίζεται πως εργάζονταν 1,15 εκατομμύρια εργαζόμενοι στις αρχές του 2023. Η συντριπτική τους πλειοψηφία είναι γυναίκες, νέοι και συνταξιούχοι.

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι αυτή η μορφή σύμβασης είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στους ψηφιακούς νομάδες, δηλαδή στους ανθρώπους της τεχνολογίας που συνεργάζονται on demand με εταιρίες κολοσσούς.

Όπως σημειώνει δημοσίευμα βρετανικού ιστότοπου, τα συμβόλαια μηδενικής ώρας σύμφωνα με έρευνα είναι επιζήμια για την ψυχολογική και ψυχική ευημερία των εργαζομένων. «Οι εργαζόμενοι με συμβάσεις μηδενικού ωραρίου δεν λαμβάνουν αναρρωτική άδεια και τείνουν να εργάζονται ακόμη και όταν είναι άρρωστοι, από φόβο μήπως χάσουν τη δουλειά τους».

Η αβεβαιότητα του να μη γνωρίζουν πότε μπορεί να εργάζονται - κατά τη διάρκεια της νύχτας ή της ημέρας - και πότε πρέπει να κοιμούνται, είναι ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι με συμβάσεις μηδενικών ωρών σε καθημερινή βάση.

Στον «αέρα» οι εργαζόμενοι

Όπως επισημαίνει ο εργατολόγος Γιάννης Καρούζος στις εν λόγω συμβάσεις δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις νόμου ή συλλογικών συμβάσεων που καθορίζουν τα κατώτατα όρια αποδοχών, τις προσαυξήσεις για  νυκτερινή εργασία ή κατά Κυριακές και εξαιρέσιμες αργίες, τα χρονικά όρια εργασίας κλπ.

Οι συμβάσεις αυτές, οι οποίες δεν προβλέπουν συγκεκριμένο αριθμό ωρών εργασίας ούτε προκαθορισμένο κατώτατο μισθό, είναι νόμιμες και μάλιστα στηρίζονται σε σειρά δικαστικών αποφάσεων που έχουν εκδοθεί κατά το παρελθόν στη βάση της απλής σχέσης «ετοιμότητας» για εργασία.

Σύμφωνα με πρόσφατη καταγραφή του ΣΕΒ, στις νέες μορφές απασχόλησης περιλαμβάνονται:

• οι συμβάσεις εργασίας με πληθοπορισμό (crowdwork),
• οι συμβάσεις απασχόλησης «μηδενικών ωρών» (zero hours contracts),
• οι συμβάσεις σύντομης διάρκειας (short term contracts),
• προσωρινής εργασίας ή εργασίας κατά παραγγελία (on demand work),
• οι «μικροσυμβάσεις» (mini jobs),
• η εργασία ανά χαρτοφυλάκια (portfolio work),
• η εργασία βάσει δελτίου/κουπονιών (voucher-based work),
• διάφορες μορφές τηλεργασίας και κινητής εργασίας με χρήση εφαρμογών και νέων τεχνολογιών,
• οι συμβάσεις αστικού δικαίου (σύμβαση έργου, σύμβαση ανεξαρτήτων υπηρεσιών) και
• οι συμβάσεις επιμερισμού θέσεων εργασίας (job sharing).

Ειδικά τα mini jobs, οι μικροσυμβάσεις, ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένα στην Ελλάδα στη διάρκεια της κρίσης έως το 2018. Η νέα μορφή απασχόλησης  υπηρετείται από ωρομίσθιους, συνήθως νέους στην ηλικία, οι οποίοι αμείβονται με 2-3 ευρώ την ώρα για έξτρα απασχόληση ή δουλειές του ποδαριού.

Οι ωρομίσθιοι εργαζόμενοι, τους οποίους σημειωτέον η ΔΥΠΑ δεν θεωρεί άνεργους, έχουν κατακλύσει τα τελευταία χρόνια τις εταιρείες πωλήσεων, την προώθηση προϊόντων μέσω τηλεφώνου, τα e-shop, τις εταιρείες σεκιούριτι, τα ντελίβερι και τα συνεργεία καθαρισμού.

Οι «εξτρατζήδες» μπροστά στο θρίλερ της ανεργίας αποδέχονται αναγκαστικά σκληρούς όρους εργασίας και μισθούς πείνας, χαμηλότερους και από το επίδομα ανεργίας.

Πωλητές που συμφωνούν να αμείβονται για δίωρη απασχόληση την ημέρα, ενώ στην ουσία με τις μετακινήσεις καλύπτουν πάνω από οκτώ ώρες στον δρόμο, καταφέρνουν με δυσκολία να βγάλουν 90-100 ευρώ τον μήνα. Αν είναι τυχεροί και πουλήσουν κάνα προϊόν, τότε στην πενιχρή αμοιβή τους προστίθεται ένα μπόνους της τάξης του 3%-4% επί των πωλήσεων.

Ο Tim Roache, γενικός γραμματέας της ένωσης GMB που επιθυμεί την κατάργηση συμβάσεων «μηδενικών ωρών», δήλωσε: «Οι άνθρωποι δεν πρέπει να εργάζονται με αυτές τις συνθήκες - μηδενικές ώρες σημαίνει μηδενική ασφάλεια και μηδενικά δικαιώματα. Αρκετά! Ήρθε η ώρα να ακολουθήσουμε επιτυχημένες πολιτικές άλλων χωρών και να απαγορευτούν αυτές τις συμβάσεις μία για πάντα».